%20(K%C3%BC%C3%A7%C3%BClt%C3%BClm%C3%BC%C5%9F).png)
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun(‘‘TTK’’) 1530’uncu maddesinde ticari hükümlerle yasaklanmış işlemler ile mal ve hizmet tedarikinde geç ödemenin sonuçları düzenlenmiştir. Kanun koyucu anılan maddenin gerekçesinde bu hususta özel bir düzenlemeye yer verilmesinin; üreticileri, KOBİ’leri ve fatura veya eş değer ödeme talepleri karşılığı hizmet veren ticari işletmeler ile kişileri, şartları dayatma konumları güçlü ticari işletmeler karşısında korumak amacı taşıdığını belirtmiştir. Gerçekten de söz konusu hükümlerle sayılan kişilere destek olunması amaçlanmış olup, TTK1530 ile ödeme süresinin 60 günü aşamayacağı, borcunu zamanında ödemeyen borçlunun hiçbir ihtara gerek kalmaksızın temerrüde düşeceği ve alacaklının faize hak kazanacağı düzenlenmiştir.
Bu yazımızda geç ödeme, temerrüt ve geç ödemelerde uygulanacak faiz oranı genel hatlarıyla açıklanmıştır.
Ticari İşletmeler Arasında Ödeme Süresi 60 Günü Aşamaz.
TTK1530/5 ile sözleşmede düzenlenebilecek ödeme süresinin azami sınırı 60 gün olarak düzenlenmiştir. Hükümde alacaklı aleyhine ağır bir haksız durum yaratmamak kaydıyla ancak sözleşmede daha uzun süre düzenlenebileceği kabul edilmiştir. Bununla birlikte özel olarak korunan küçük işletmeler, orta ölçekli işletmeler, tarımsal veya hayvansal üreticilerde veya borçlunun büyük ölçekli işletme olması halinde kesinlikle ödeme süresi 60 günü aşamayacaktır.
TTK1530/5 hükmü açık ve anlaşılır olup aşağıdaki gibi düzenlenmiştir.
“Sözleşmede öngörülen ödeme süresi, faturanın veya eş değer ödeme talebinin veya mal veya hizmetin alındığı veya mal veya hizmetin gözden geçirme ve kabul usulünün tamamlandığı tarihten itibaren en fazla altmış gün olabilir. Şu kadar ki, alacaklı aleyhine ağır bir haksız durum yaratmamak koşuluyla ve açıkça anlaşmak suretiyle taraflar daha uzun bir süre öngörebilirler. Ancak alacaklının küçük yahut orta ölçekli işletme (KOBİ) veya tarımsal ya da hayvansal üretici olduğu veya borçlunun büyük ölçekli işletme sıfatını taşıdığı hâllerde, ödeme süresi, altmış günü aşamaz.”
Belirtilen Durumlar Hariç Olmak Üzere,
Ödemede Gecikme Olması Halinde, Borçlunun İhtara Gerek Olmaksızın Temerrüde Düşeceği ve Faize Hak Kazanacağı Düzenlenmiştir.
TTK 1530/2 uyarınca “Ticari işletmeler arasında mal ve hizmet tedariki amacıyla yapılan işlemlerde, alacaklı, kanundan veya sözleşmeden doğan tedarik borcunu yerine getirmiş olmasına rağmen, borçlu, gecikmeden sorumlu tutulamayacağı hâller hariç, sözleşmede öngörülmüş bulunan tarihte veya belirtilen ödeme süresinde borcunu ödemezse, ihtara gerek olmaksızın temerrüde düşer.”
TTK1530/3 uyarınca “Mütemerrit borçlunun alacaklısı sözleşmede öngörülen tarihten ya da ödeme süresinin sonunu takip eden günden itibaren, şart edilmemiş olsa bile faize hak kazanır.”
TTK1530/2’ye göre, borçlunun temerrüde düşmesi için üç şartın gerçekleşmiş olması gerekir. Bunlardan ilki, işlemin konusunun para borcu doğuran bir mal veya hizmet tedariki olmasıdır.
İkincisi, işlemin taraflarının ticari işletmeler olmasıdır.
Üçüncüsü şart ise, muacceliyet şartıdır. Muacceliyetin tarihinin tespiti hakkında TTK1530/4 hükmü yol göstericidir.
"(4) Sözleşmede ödeme günü veya süresi belirtilmemişse veya belirtilen süre beşinci fıkraya aykırı ise, borçlu aşağıdaki sürelerin sonunda ihtara gerek kalmaksızın mütemerrit sayılır ve alacaklı faize hak kazanır:
a) Faturanın veya eş değer ödeme talebinin borçlu tarafından alınmasını takip eden otuz günlük sürenin sonunda.
b) Faturanın veya eş değer ödeme talebinin alınma tarihi belirsizse mal veya hizmetin teslim alınmasını takip eden otuz günlük sürenin sonunda.
c) Borçlu faturayı veya eş değer ödeme talebini mal veya hizmetin tesliminden önce almışsa, mal veya hizmetin teslim tarihini takip eden otuz günlük sürenin sonunda.
d) Kanunda veya sözleşmede, mal veya hizmetin kabul veya gözden geçirme usulünün öngörüldüğü hâllerde, borçlu, faturayı veya eş değer ödeme talebini, kabul veya gözden geçirmenin gerçekleştiği tarihte veya bu tarihten daha önce almışsa, bu tarihten sonraki otuz günlük sürenin sonunda; şu kadar ki, kabul veya gözden geçirme için sözleşmede öngörülen süre, mal veya hizmetin alınmasından itibaren otuz günü aşıyor ve bu durum alacaklının aleyhine ağır bir haksızlık oluşturuyorsa, kabul veya gözden geçirme süresi mal veya hizmetin alınmasından itibaren otuz gün olarak kabul edilir."
TTK1530’un ikinci fıkrasına göre işlemin konusu, tarafları ve muacceliyet şartının gerçekleşmesi halinde TTK1530 üçüncü fıkrasına göre; sözleşmede öngörülmemiş olsa bile temerrüt faizine hak kazanacağı düzenlenmiştir.
Talep Edilecek Temerrüt Faizi Oranı Her Yıl Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından Belirlenmektedir.
2021 yılı için temerrüt faizi oranı %18,25 olup, alacağın tahsili masrafları için talep edilebilecek asgari giderim tutarı 385,00-TL olarak belirlenmiştir.
TTK1530/7 uyarınca “Bu madde hükümleri uyarınca alacaklıya yapılan geç ödemelere ilişkin temerrüt faiz oranının sözleşmede öngörülmediği veya ilgili hükümlerin geçersiz olduğu hâllerde uygulanacak faiz oranını ve alacağın tahsili masrafları için talep edilebilecek asgari giderim tutarını Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası her yıl ocak ayında ilan eder. Faiz oranı, 4/12/1984 tarihli ve 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanunda öngörülen ticari işlere uygulanacak gecikme faizi oranından en az yüzde sekiz fazla olmalıdır.”
Anılan hükmün öngördüğü üzere 02 Ocak 2021 tarihinde ve 31352 sayılı Resmi Gazete’de Mal ve Hizmet Tedarikinde Geç Ödemelerde Uygulanacak Temerrüt Faiz Oranı ve Alacağın Tahsili Masrafları İçin Talep Edilebilecek Asgari Giderim Tutarı Hakkında Tebliğ yayımlandı.
6102 sayılı TTK 1530.maddesinin 7. fıkrası uyarınca Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca yapılan düzenleme ile, mal ve hizmet tedarikinde alacaklıya yapılan geç ödemelere ilişkin temerrüt faiz oranının sözleşmede öngörülmediği veya ilgili hükümlerin geçersiz olduğu hâllerde uygulanacak faiz oranı 2020’de yıllık %15 iken 2021’de %18,25’e çıkarılmış; alacağın tahsili masrafları için talep edilebilecek asgari giderim tutarı ise 260,00 TL iken yeni yılda 385,00 Türk Lirası olarak tespit edilmiştir.
Sözleşmede Gecikme Faizinin Ödenmeyeceği veya Geç Ödemeye İlişkin Sorumluluğun Sınırlandırıldığı Hallerde Sözleşme Hükümleri Geçersizdir.
TTK1530/6 uyarınca “Gecikme faizi ödenmeyeceğini veya ağır derecede haksız sayılabilecek kadar az faiz ödeneceğini, alacaklının geç ödeme dolayısıyla uğrayacağı zarardan borçlunun sorumlu olmayacağını veya sınırlı bir şekilde sorumlu tutulabileceğini öngören sözleşme hükümleri geçerizdir. Geçersizlik durumunda yedinci fıkra uygulanır.”
TTK1530/6 hükmünde belirtilen şekilde düzenlenen sözleşme hükümleri kanun gereği geçersiz olup, bu durumda TTK1530/7’de düzenlenen ve 2021 yılı için %18,25 olan temerrüt faizi talep edilebilecektir.
TTK1530’uncu maddesi madde gerekçesi ve içeriğinden de görüleceği üzere, özellikle küçük ve orta ölçekli ticari işletmelerin geç ödemeler nedeniyle ticari faaliyetlerinde güçlük çekmemesi amacıyla sözleşme özgürlüğü sınırlandırılmıştır. Bu doğrultuda TTK1530 hükmü kapsamında kalan hallerde ihtara gerek kalmaksızın borçlu temerrüde düşecek ve faiz talep edilebilecektir.